Những năm gần đây, sơ đồ tính năng ứng dụng ngày càng phức tạp. Vai trò của thiết kế giao diện người dùng (UI) và trải nghiệm người dùng (UX) càng trở nên quan trọng hơn. Yếu tố trọng tâm trong các nghiên cứu UX/UI là cách mắt người thu nhận và xử lý thông tin. Điều này xảy ra thông qua hai chế độ tầm nhìn. Đầu tiên là tầm nhìn trung tâm (foveal vision). Thứ hai là tầm nhìn ngoại vi (peripheral vision). Các nghiên cứu tâm lý học thị giác cho thấy hai chế độ này có vai trò và chức năng khác nhau. Tuy nhiên, chúng đều góp phần quan trọng trong định hướng hành vi người dùng với giao diện số.
Trong tương tác, người dùng tập trung vào vùng trung tâm màn hình để đọc chi tiết. Vùng ngoại vi hỗ trợ nhận diện nhanh các dấu hiệu chuyển động và cảnh báo sự thay đổi. Nó cũng định hướng không gian tổng thể của giao diện. Hiểu rõ cơ chế hoạt động của hai chế độ tầm nhìn này giúp tối ưu hóa bố trí thành phần trực quan. Điều này cải thiện hiệu quả truyền tải thông tin và tăng cường trải nghiệm người dùng. Bài viết này, ICTGO sẽ phân tích hệ thống về Foveal và Peripheral vision.
Foveal vision
Tầm nhìn trung tâm đề cập đến vùng chính giữa của võng mạc. Đây là nơi có mật độ tế bào nón cao nhất. Các tế bào nón phân giải chi tiết và nhận diện màu sắc rất tốt. Khi thực hiện các tác vụ như đọc văn bản, nhận diện hình ảnh, người dùng chủ yếu dựa vào tầm nhìn trung tâm. Nghiên cứu chỉ ra tầm nhìn trung tâm có khả năng phân giải cao nhưng phạm vi rất hạn chế. Nó chỉ bao phủ một phần nhỏ hình ảnh mà mắt thu nhận tại một thời điểm.
Trong thiết kế UX/UI, tầm nhìn trung tâm là “cửa sổ” chính để tiếp nhận thông tin. Bố trí các nội dung chủ đạo và các nút gọi hành động (CTA) ở vùng trung tâm rất quan trọng. Điều này giúp thu hút sự chú ý và truyền tải thông điệp một cách rõ ràng và chính xác. Thông tin hiển thị tại vùng trung tâm có xu hướng được xử lý ưu tiên cao hơn. Điều này tạo ra hiệu quả truyền tải thông tin mạnh mẽ.
Peripheral vision
Fovea là khu vực nhỏ ở trung tâm của võng mạc. Đây là nơi có mật độ tế bào nón cao nhất. Nhờ có fovea, mắt nhận biết và phân giải chi tiết hình ảnh rõ ràng. Điều này giúp chúng ta thực hiện các hoạt động như đọc sách hoặc nhận diện khuôn mặt chính xác.
Ngược lại với tầm nhìn trung tâm, tầm nhìn ngoại vi bao gồm các vùng ngoài fovea. Vùng này có mật độ tế bào nón giảm nhưng chứa nhiều tế bào que. Các tế bào que cho phép mắt cảm nhận chuyển động và ánh sáng yếu. Mặc dù không thể phân giải chi tiết như tầm nhìn trung tâm, tầm nhìn ngoại vi rất quan trọng. Nó giúp định hướng và nhận diện môi trường xung quanh. Người dùng nhanh chóng nhận biết dấu hiệu thay đổi và chuyển động đột ngột.
Trong các ứng dụng thực tiễn, tầm nhìn ngoại vi giúp định vị cấu trúc tổng thể của trang web hay ứng dụng. Từ đó, nó định hướng chuyển hướng mắt một cách tự nhiên. Ví dụ, khi duyệt trang web phức tạp, mắt người quét qua phần ngoại vi để nắm bắt các mốc định hướng như thanh menu. Các biểu tượng thông báo hoặc khu vực quảng cáo cũng là điểm mốc. Mặc dù không cung cấp chi tiết hình ảnh với độ phân giải cao, tầm nhìn ngoại vi hỗ trợ điều hướng. Nó tạo cảm giác về một hệ thống giao diện thống nhất.
Sự so sánh
Sự khác biệt cơ bản giữa tầm nhìn trung tâm và ngoại vi nằm ở chức năng và phạm vi hoạt động. Tầm nhìn trung tâm xử lý thông tin chi tiết, nhận diện màu sắc và hình dạng chính xác. Trong khi đó, tầm nhìn ngoại vi nhận diện chuyển động và định hướng không gian tổng thể. Nghiên cứu chuyển động mắt chỉ ra rằng trong quá trình tương tác với giao diện số, người dùng dành 60-70% thời gian tập trung vào vùng trung tâm để xử lý thông tin chi tiết. Phần còn lại được phân bổ cho nhận diện thông tin tổng thể từ vùng ngoại vi. Sự phối hợp giữa hai loại tầm nhìn cho phép người dùng có trải nghiệm trực quan và hiệu quả.
Foveal vision trong UX/UI
Tầm nhìn trung tâm có khả năng phân giải cao. Nó quyết định cách tiếp nhận thông tin chi tiết. Các yếu tố chính gồm tiêu đề, nội dung, hình ảnh minh họa và nút gọi hành động. Chúng thường được bố trí ở vị trí trung tâm. Điều này giúp thu hút sự chú ý của người dùng ngay từ lần tiếp xúc đầu tiên. Thiết kế giao diện dựa trên nguyên tắc tầm nhìn trung tâm giúp tăng cường nhận diện thông tin. Nó giảm thiểu sự phân tán của sự chú ý. Kết quả là, trải nghiệm người dùng trở nên mạch lạc và nhất quán.
Các nghiên cứu tâm lý học nhận thức nhấn mạnh khái niệm “visual hierarchy”. Nó là yếu tố quan trọng trong định hướng mắt người dùng. Nhà thiết kế sử dụng kích thước chữ, màu sắc và khoảng trắng hợp lý để xác lập hệ thống ưu tiên cho thông tin. Các yếu tố được thiết kế nổi bật và chi tiết sắc nét tại trung tâm tạo ra “điểm hội tụ” cho sự chú ý. Điều này giúp truyền tải thông điệp hiệu quả.
Peripheral Vision trong UX/UI
Trong thiết kế giao diện, tầm nhìn ngoại vi giúp người dùng nắm bắt không gian tổng thể. Nó không tập trung vào chi tiết mà ưu tiên nhận biết chuyển động và dấu hiệu môi trường. Các yếu tố như thanh điều hướng, biểu tượng thông báo hay hiệu ứng chuyển động ở rìa màn hình thường được thiết kế nhằm kích thích peripheral vision.
Thông qua peripheral vision, người dùng có thể nhanh chóng cảm nhận cấu trúc tổng quát của giao diện. Điều này hỗ trợ họ định hướng và di chuyển giữa các khu vực mà không cần tập trung quá mức vào từng chi tiết. Sự sắp xếp hợp lý các thành phần ở vùng ngoại vi giúp tạo ra một không gian trực quan liền mạch và dễ tiếp cận.
Thiết kế cần chú ý sử dụng màu sắc, độ tương phản và khoảng trắng ở các khu vực này để không gây quá tải thị giác. Nhờ đó, peripheral vision góp phần cải thiện trải nghiệm người dùng bằng cách cung cấp các tín hiệu thị giác phụ trợ, giúp mắt dễ dàng chuyển đổi giữa nhận biết tổng thể và tập trung vào nội dung khi cần thiết.
Tích hợp 2 trong 1
Việc tích hợp tầm nhìn trung tâm và ngoại vi đòi hỏi sự cân bằng. Nó cần kết hợp truyền tải thông tin chi tiết với không gian thị giác hài hòa. Các nguyên tắc như “visual hierarchy” và khoảng trắng hướng dẫn mắt chuyển động từ trung tâm sang ngoại vi.
Nghiên cứu tâm lý học thị giác chỉ ra rằng giao diện cân bằng giữa chi tiết và tổng thể. Sự cân bằng này giảm quá tải thông tin. Người dùng tập trung vào điểm chính và cảm nhận không gian thị giác nhất quán. Các chiến lược thiết kế hiện đại nhấn mạnh việc ứng dụng nguyên tắc. Chúng dựa trên hành vi thị giác của người dùng.
Công nghệ theo dõi chuyển động mắt cung cấp dữ liệu thực nghiệm. Dữ liệu này về tương tác của người dùng với giao diện giúp hiểu rõ cách mắt di chuyển giữa tầm nhìn trung tâm và ngoại vi. Từ đó, nhà thiết kế đưa ra điều chỉnh hợp lý cho bố cục. Việc tính toán kích thước và màu sắc các yếu tố trên giao diện là điều cần xem xét.
Bàn luận
Việc áp dụng hiểu biết về tầm nhìn trung tâm và ngoại vi trong thiết kế UX/UI mang lại nhiều lợi ích. Nó có lợi về mặt trực quan và chiến lược. Giao diện tối ưu hóa theo cả hai chế độ tầm nhìn giúp người dùng định hướng dễ dàng. Điều này giảm bớt sự phân tán và tăng cường tiếp nhận thông tin tự nhiên. Điều này đặc biệt quan trọng đối với ứng dụng và trang web có nội dung phong phú. Sự cân bằng giữa yếu tố chi tiết và tổng thể quyết định mức độ thành công của sản phẩm.
Nghiên cứu trong lĩnh vực UX/UI chỉ ra một điều. Tối ưu hóa giao diện dựa trên hành vi thị giác giúp tăng tỷ lệ chuyển đổi. Nó cũng góp phần cải thiện sự hài lòng và trung thành của khách hàng. Khi người dùng cảm thấy giao diện trực quan, dễ sử dụng và thân thiện, họ có xu hướng quay lại và sử dụng sản phẩm thường xuyên hơn.
Các nguyên tắc dựa trên tầm nhìn trung tâm và ngoại vi giúp nâng cao trải nghiệm người dùng. Tuy nhiên, chuyển lý thuyết vào thực tiễn không phải lúc nào cũng đơn giản. Điều này đặt ra yêu cầu cao đối với các nhà thiết kế UX/UI.
Đúc kết
Từ những phân tích trên, có thể kết luận tầm nhìn trung tâm và ngoại vi rất quan trọng. Tầm nhìn trung tâm xử lý thông tin chi tiết và nhận diện màu sắc tốt. Nó giúp người dùng tập trung vào các nội dung chính của giao diện. Tầm nhìn ngoại vi hỗ trợ định hướng tổng thể. Nó giúp người dùng nhận diện nhanh các dấu hiệu chuyển động và các yếu tố phụ trợ.
Mong rằng bài viết sẽ hữu ích cho bạn. Nếu có bất kỳ thắc mắc, hãy để lại bình luận ở phía bên dưới nhé!
Xem thêm: Xu hướng thiết kế website năm 2025
