Trong nhịp sống hiện đại, điện thoại thông minh và kết nối internet đã trở thành một phần không thể tách rời. Nhiều người trong chúng ta có thói quen giữ cho tính năng Wifi trên điện thoại luôn ở trạng thái bật, dù đang ở quán xá, trên đường hay bất kỳ đâu ngoài phạm vi gia đình hoặc văn phòng. Sự tiện lợi của việc này là không thể phủ nhận, khi thiết bị có thể tự động kết nối vào các mạng đã lưu. Tuy nhiên, việc để Wifi liên tục dò tìm tín hiệu khi không thực sự cần thiết có thể mang lại những phiền phức và rủi ro không ngờ, ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn dữ liệu, tuổi thọ pin và cả sự riêng tư của người dùng Việt.
Sự phổ biến của “Wifi miễn phí” tại các không gian công cộng ở Việt Nam, từ quán cà phê, trung tâm thương mại, nhà hàng cho đến các điểm chờ xe, tất cả đều mang lại nhiều tiện ích cho người dùng. Thế nhưng, sự tiện lợi này đôi khi lại đi kèm với những rủi ro tiềm ẩn không phải ai cũng ý thức được. Một trong những mối nguy hiểm chính là việc thiết bị của bạn có thể vô tình kết nối vào các mạng Wifi giả mạo. Kẻ xấu thường tạo ra các điểm phát sóng với tên gọi tương tự như các mạng hợp pháp, dễ gây nhầm lẫn, tạo thành một “cạm bẫy” để người dùng kết nối vào. Khi đã mắc bẫy, toàn bộ thông tin cá nhân, từ tài khoản mạng xã hội, email cho đến mật khẩu ngân hàng, đều có nguy cơ bị đánh cắp.
Ngay cả khi bạn kết nối vào một mạng Wifi công cộng có vẻ hợp pháp, nguy cơ bị “nghe lén” dữ liệu vẫn hiện hữu. Nhiều mạng không dây công cộng không được mã hóa hoặc sử dụng các chuẩn bảo mật đã lỗi thời. Điều này mở đường cho các hình thức tấn công xen giữa (Man-in-the-Middle), cho phép kẻ gian chặn và đọc được các thông tin không được bảo vệ mà bạn gửi hoặc nhận. Bên cạnh đó, không ít thiết bị phát Wifi tại các địa điểm này có thể không được cập nhật phần mềm thường xuyên, chứa đựng những lỗ hổng bảo mật mà tin tặc có thể dễ dàng khai thác.
Cơ quan Bảo vệ Dữ liệu Tây Ban Nha (AEPD) từng đưa ra những khoản tiền phạt lên đến hơn 1 tỷ đồng đối với các doanh nghiệp khai thác dữ liệu khách hàng trái phép thông qua Wifi do họ cung cấp. Điều này nhấn mạnh trách nhiệm của các nhà cung cấp dịch vụ trong việc đảm bảo an toàn kết nối, đồng thời cũng là một lời nhắc nhở về sự cần thiết của ý thức tự bảo vệ và cẩn trọng từ phía người dùng cá nhân khi truy cập các mạng công cộng.
Một vấn đề thường gặp khác nhưng ít được để ý hơn là việc điện thoại nhanh hết pin khi Wifi luôn được bật trong lúc di chuyển. Khi tính năng này hoạt động, điện thoại sẽ liên tục thực hiện tác vụ quét tìm các mạng khả dụng trong phạm vi. Quá trình này, dù không kết nối vào mạng nào, vẫn tiêu tốn một lượng đáng kể năng lượng của pin. Đặc biệt, khi bạn đi qua những khu vực có nhiều tín hiệu Wifi chồng chéo hoặc ở những nơi sóng yếu, điện thoại càng phải làm việc vất vả hơn, khiến pin sụt giảm nhanh chóng. Đối với nhiều người Việt, việc điện thoại hết pin đột ngột khi đang cần thiết có thể gây ra nhiều bất tiện, và tắt Wifi khi không dùng đến là một giải pháp đơn giản để cải thiện đáng kể thời gian sử dụng máy.
Không chỉ dừng lại ở an ninh và pin, quyền riêng tư của người dùng cũng có thể bị ảnh hưởng bởi thói quen luôn bật Wifi. Ngay cả khi bạn không chủ động kết nối vào bất kỳ mạng nào, việc điện thoại liên tục quét tìm tín hiệu Wifi có thể tạo ra một “dấu vết số”. Các công ty công nghệ và nhà quảng cáo có khả năng thu thập dữ liệu về các mạng Wifi mà thiết bị của bạn phát hiện (bao gồm cả địa chỉ MAC của điểm phát và cường độ tín hiệu). Thông tin này, dù có thể giúp cải thiện các dịch vụ định vị, cũng có thể được dùng để xây dựng bản đồ di chuyển chi tiết của bạn, theo dõi thói quen và phục vụ cho các mục đích quảng cáo nhắm đối tượng hoặc các hình thức thu thập dữ liệu khác mà bạn có thể không mong muốn. Một số ứng dụng trên điện thoại cũng có thể yêu cầu quyền truy cập thông tin Wifi và sử dụng nó cho những mục đích không thực sự rõ ràng. AEPD cũng đã từng xử phạt Google số tiền 8.8 tỷ đồng vì thu thập dữ liệu cá nhân từ các mạng Wi-Fi mở mà không có sự đồng ý của người dùng, thông qua dự án Street View. Dữ liệu thu thập bao gồm địa chỉ email, mật khẩu, địa chỉ IP và thông tin nhận dạng thiết bị.
Trước những lo ngại này, việc sử dụng dữ liệu di động (3G, 4G, và ngày càng phổ biến là 5G) thường là một lựa chọn thay thế an toàn và ổn định hơn khi bạn ở bên ngoài. Các kết nối dữ liệu di động tại Việt Nam ngày càng có chất lượng tốt, độ phủ sóng rộng và các gói cước cũng đa dạng, phải chăng hơn. Quan trọng hơn, kết nối di động thường được mã hóa bởi nhà mạng, cung cấp một lớp bảo vệ tốt hơn cho dữ liệu của bạn so với nhiều mạng Wifi công cộng không rõ nguồn gốc.
Dĩ nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc chúng ta nên hoàn toàn loại bỏ Wifi. Nó vẫn là một công nghệ kết nối vô cùng hữu ích, đặc biệt hiệu quả về tốc độ và chi phí khi được sử dụng trong những môi trường an toàn và đáng tin cậy. Tại nhà riêng, văn phòng công ty nơi bạn biết rõ về hạ tầng mạng, việc sử dụng Wifi nên là lựa chọn ưu tiên. Vấn đề là cần nhận thức rõ khi nào nên và không nên để Wifi trên điện thoại ở trạng thái dò tìm liên tục.
Việc tắt hoặc bật Wifi trên điện thoại là một thao tác cực kỳ đơn giản. Hầu hết các dòng điện thoại thông minh hiện nay đều cho phép người dùng thực hiện điều này một cách nhanh chóng thông qua bảng điều khiển nhanh (thường truy cập bằng cách vuốt từ cạnh trên màn hình xuống) hoặc trong phần Cài đặt của máy. Tập thói quen chủ động tắt Wifi khi rời khỏi nhà hoặc những nơi có mạng tin cậy, và chỉ bật lại khi thực sự cần thiết, là một hành động nhỏ nhưng mang lại lợi ích lớn trong việc bảo vệ bản thân và thiết bị.
Mặc dù Wifi mang lại sự tiện lợi, việc duy trì trạng thái luôn bật khi di chuyển bên ngoài tiềm ẩn không ít rủi ro mà người dùng nên lưu tâm. Từ nguy cơ mất an toàn dữ liệu khi kết nối vào các mạng công cộng không đáng tin cậy, tình trạng hao pin không cần thiết, cho đến những lo ngại về việc thông tin cá nhân có thể bị theo dõi, tất cả đều là những lý do xác đáng để chúng ta cân nhắc lại thói quen này. Thay vào đó, việc ưu tiên dữ liệu di động khi ở bên ngoài và chỉ sử dụng Wifi trong các không gian an toàn sẽ là một cách tiếp cận chủ động và khôn ngoan hơn trong thời đại số.
Xem thêm: Nên tắt nguồn điện thoại mỗi tuần
